Leidraad voor Nederlanders

Tussen het Nederlandse en het Duitse erfrecht bestaan talrijke verschillen. De belangrijkste wettelijke regelingen zijn te vinden in het Bürgerliche Gesetzbuch (§ 1922 BGB), het EGBGB (Art. 25 en 26), het Haags Testamentsvormenverdrag en (van toepassing op overlijden sinds 17-08-2015) de Verordening (EU) Nr. 650/2012 (Europese Erfrechtverordening). Een belangrijke rol speelt ook rechtspraak van de Hoge Raad (Bundesgerichtshof) en de gerechsthoven (Oberlandesgerichte).

Duits erfrecht, Rechtskeuze voor Nederlands erfrecht

Op een Nederlandse erflater met gewone verblijfplaats in Duitsland is vanaf de eerste dag Duits erfrecht van toepassing (Art. 21 lid 1 Europese Erfrechtverordening). Hij kan echter een keuze maken voor Nederlands erfrecht (Art. 22 lid 1 Europese Erfrechtverordening). Normaliter is deze rechtskeuze niet aan te raden als de nalatenschap voornamelijk in Duitsland ligt en/of de erfgenamen in Duitsland wonen.

Formele bijzonderheden van het Duits erfrecht

Een testament met erfstelling kan in Duitsland niet alleen notarieel (öffentliches Testament, § 2232 BGB) maar ook compleet met de hand geschreven en ondertekend (eigenhändiges Testament, § 2247 BGB) worden gemaakt, zonder dat in bewaring geven aan notaris noodzakelijk is.

In Duitsland kunnen echtgenoten samen hun testament opmaken (gemeinschaftliches Testament, § 2265 BGB).

Uiterste wilsbeschikkingen kunnen in Duitsland ook in een notarieel erfcontract (Erbvertrag, § 2274 BGB) worden geregeld.

Inhoudelijke bijzonderheden van het Duits erfrecht

De overlevende echtgenote kan de in een samen opgemaakt testament (gemeinschaftliches Testament) getroffen erfopvolgingsregeling niet meer veranderen (§ 2271 Abs. 2, § 2270 BGB).

Uiterste wilsbeschikkingen kunnen in Duitsland in een notarieel erfcontract (Erbvertrag) wederzijds bindend (§ 2297 BGB, § 2298 Abs. 2 BGB) worden geregeld.

Het Duitse erfrecht kent bij erflater (zonder kinderen) aanspraak op legitieme portie voor ouders, § 2303, § 2309 BGB.

Volgens Duits erfrecht kan een potentiele erfgenaam reeds gedurende het leven van de erflater afstand doen van aanspraak op erfdeel en legitieme portie (Erbverzicht, § 2346 BGB).

Het Duitse erfrecht kent niet beneficiair aanvaarden, maar wel andere mogelijkheden om de aansprakelijkheid van erfgenamen te beperken. Het is dus niet nodig de nalatenschap te verwerpen als binnen verwerpingstermijn nog onduidelijk is of de schulden meer bedragen dan het vermogen.

Erfbelasting (successierecht) in Duitsland

Het Duitse belastingsrecht kent net zoals het Nederlandse belastingsrecht erfbelasting (Erbschafsteuer). Tariefgroepen, tarieven, vrijstellingsbedragen en waardebepalingen verschillen echter van elkaar. De belangrijkste wettelijke regelingen zijn te vinden in Erbschaftsteuer- und Schenkungsteuergesetz (ErbStG), Erbschaftsteuer-Durchführungsverordnung (EStDV), Erbschaftsteuer-Richtlinien (ErbStR 2019), Erbschaftsteuer-Hinweise (ErbStH 2019),  Allgemeine Verwaltungsanweisung für die Erbschafts- und Schenkungsteuer (ErbStVA), Bewertungsgesetz (BewG) en Mededelingen van het Ministerie van Financien (BMF). Een belangrijke rol speelt ook rechtspraak van de Hoge Raad voor Belastingen (Bundesfinanzhof), met name vanwege de verschillende wettelijke regeling voor privévermogen en bedrijfsvermogen.

Tussen Nederland en Duitsland bestaat geen belastingsverdrag ter voorkoming van dubbele erfbelasting (successierecht). Ook de EU heeft nog niet voldoende regelingen getroffen, om dubbele erfbelasting compleet te voorkomen. Soms helpt intussen actuele rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Bij regeling van uw nalatenschap zult u dus als Nederlander niet alleen met juridische maar ook met fiscale gevolgen in Nederland en Duitsland rekening moeten houden. Als een Nederlandse erflater/schenker nog niet meer dan 10 jaar in het buitenland woont, is ook in Nederland erfbelasting/schenkbelasting verschuldigd. Nederlands Besluit voorkoming dubbele belastingsheffing kan soms ten dele helpen. Ter voorkoming van erfbelasting is op tijd met estate planning te beginnen.

Philipp-Herlyn de Buhr, Nederlandstalige Duitse advocaat (Rechtsanwalt), Hamburg

contact: philipp.debuhr@harten-partner.de